Λόγος εγκωμιαστικός στους Μεγίστους Αρχαγγέλους

Αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτου

Αν, αγαπητοί μου Πατέρες και αδελφοί, δινόταν σ’ εμένα τον ταπεινό το χάρισμα αυτό, το να αποκτήσω δηλαδή μία γλώσσα από εκείνες που έχουν οι Άγγελοι, όπως λέει ο Απόστολος του Χριστού Παύλος, «εάν τας γλώσσας των Αγγέλων λαλώ», θα ήταν βέβαιο και επόμενο, ότι με την αγγελική αυτή γλώσσα, θα μπορούσα να εγκωμιάσω όπως αξίζει, τον Μιχαήλ και τον Γαβριήλ, τους Αρχαγγέλους του Κυρίου διότι είναι φυσικό, κάθε όμοιο με το όμοιο μπορεί να επαινεθεί, και στους άλλους να παρουσιαστεί· αν είχα μια από τις πύρινες εκείνες και άυλες γλώσσες, που δόθηκαν στους ιερούς και θείους Αποστόλους, θα μπορούσα όπως αξίζει με υπερφυσικά εγκώμια να μιλήσω  για τους πύρινους και άυλους Αρχιστράτηγους αν -έστω και λίγο- είχα καθαρή τη γλώσσα μου, όπως ο Ησαΐας, από εκείνη τη λαβίδα των Σεραφείμ, θα υπήρχε ελπίδα, να πω κάτι αντάξιο της μεγαλοπρέπειας των Ταξιαρχών.

Αλλ’ επειδή είμαι  στερημένος από όλα αυτά τα καλά, και δεν έχω γλώσσα αγγελική, αλλά  ανθρώπινη, όχι πύρινη, αλλά πήλινη, όχι άυλη, αλλά υλική, όχι καθαρή, αλλά ακάθαρτη, και κοντά σ’ αυτά, όχι ρητορική και μεθοδική, αλλά αμαθή και χωρίς μέθοδο, τί πρέπει να περιμένετε  να ακούσετε; Κάτι λίγα και φτωχά για τους ιερούς Αρχαγγέλους. Παραλείποντας να εξετάσω ποια είναι η φύση των Αρχαγγέλων, πότε δημιουργήθηκαν, πώς και πού, και με ποιο τρόπο σκέφτονται και αντιλαμβάνονται,  πώς μετακινούνται από τον ένα τόπο στον άλλο, και τα άλλα αγγελοπρεπή τους γνωρίσματα, για τα οποία οι Θεολόγοι διδάσκουν, και μάλιστα η φιλάγγελη και μεγαλόδοξη γλώσσα του Διονυσίου του Αρεοπαγίτη, θα αποδείξω σ’ αυτό το εγκώμιο, μόνο ότι ο θεϊκός Μιχαήλ, και ο ιερός Γαβριήλ, υπήρξαν οι ξεχωριστοί υπηρέτες των εξαιρετικών ενεργειών και έργων του Παντοδύναμου Θεού, και προσέξτε για να το καταλάβετε.

Δύο είναι κατά τους Θεολόγους, οι κυριότερες ενέργειες, και τα ξεχωριστά προσόντα και χαρακτηριστικά του αγίου Θεού· το ένα, η δικαιοσύνη, η οποία και απονομία καικρίση ονομάζεται, και το άλλο, η αγαθότητα, η οποία ονομάζεται χρηστότητα, ευσπλαχνία και έλεος για τα οποία λέει ο Δαυΐδ «Κύριε θα υμνήσω ενώπιόν σου την ευσπλαχνία και τη δικαιοσύνη σου»(Ψαλμ.100,1). Με τη δικαιοσύνη ο Θεός κρίνει και διαπαιδαγωγεί τους ανθρώπους όταν αμαρτάνουν, και δεν τηρούν τις εντολές Του· και με την αγαθότητα πάλιν, τους ελεεί και τους ευσπλαχνίζεται.

 Ο Αρχάγγελος Μιχαήλ, είναι ο ξεχωριστός  Άγγελος της δικαιοσύνης του Θεού, επειδή αυτόν βλέπουμε να  χρησιμοποιεί ως υπηρέτη, στο να παιδαγωγεί μεν και να σωφρονίζει τους κακούς, να φυλάττει δε και να υπερασπίζεται τους καλούς· καθώς αυτό φαίνεται και σε πολλά άλλα μέρη της θείας Γραφής, και μάλιστα από το θάνατο που έδωσε ο Μιχαήλ, στα πρωτότοκα των Αιγυπτίων, διαφύλαξη δε και ζωή, στα πρωτότοκα των Εβραίων.

Ο  Αρχάγγελος Γαβριήλ, φαίνεται να είναι ο ξεχωριστός Άγγελος της αγαθότητας και ευσπλαγχνίας του Θεού, επειδή αυτόν βλέπουμε να  χρησιμοποιεί ως υπηρέτη, όταν πρόκειται να δείξει σε κάποιους   την μεγάλη του ευσπλαγχνία και το έλεος. Αυτό φαίνεται σε πολλές περιπτώσεις, ιδιαίτερα δε από τις χαρμόσυνες ειδήσεις που έφερε στον κόσμο ο Γαβριήλ, για το μεγάλο έλεος της ελεύσεως του Χριστού.

Τρία είναι τα σπουδαιότερα και μεγαλύτερα έργα που έκανε ο Θεός. Πρώτον, η δημιουργία του νοητού κόσμου. Δεύτερον, η δημιουργία του αισθητού κόσμου, και τρίτον, η ενανθρώπηση του Θεού Λόγου· και σ’ αυτά τα τρία, πρώτους και ξεχωριστούς  υπηρέτες  μεταχειρίζεται τον Μιχαήλ και τον Γαβριήλ.

Δημιουργεί πρώτον ο Θεός το νοητό κόσμο και τον φέρνει από την ανυπαρξία  στην ύπαρξη, δηλαδή τον φωτεινό λεγόμενο ουρανό, και τον γεμίζει με τόσα λαμπρότατα άστρα, δηλαδή από τα μυριάριθμα πλήθη των αΰλων Αγγέλων. Τον στολίζει από τις τρεις τριαδικές ιεραρχίες: των Θρόνων, Χερουβείμ, και Σεραφείμ· των Κυριοτήτων, Δυνάμεων, και Εξουσιών· των Αρχών, Αρχαγγέλων, και Αγγέ­λων· και πάνω σε όλα αυτά τα εννέα Τάγματα, τοποθετεί πρώτους ηγεμόνες και διδασκάλους, τον Μιχαήλ και τον Γαβριήλ· και ακούστε πώς και με ποιο τρόπο.

            Ο Μιχαήλ, επειδή παρέμεινε ευγνωμονέστατος δούλος του Παντοκράτορα Θεού, έκανε νοητό πόλεμο στον ουρανό, με τον αποστάτη διάβολο και τους αγγέλους του, όταν υπερηφανεύθηκαν κατά του αληθινού Θεού, και τους γκρέμισε στα καταχθόνια της γης· όπως γράφει η ιερά Αποκάλυψη «Έγινε τότε πόλεμος στον ουρανό· από τη μια ο Μιχαήλ με τους  αγγέλους του κι από την άλλη ο δράκοντας…. και ρίχτηκε ο δρά­κος ο μεγάλος, ο όφης ο αρχαίος, που λέγεται διάβολος και  σατανάς, και παραπλανά ολόκληρη την οικουμένη, ρίχτηκε κάτω στη γη, και μαζί του έρριξαν και τους αγγέλους του»(πρβλ. Αποκ. 12. 7-9). Εξαιτίας του μεγάλου κατορθώματός του, ορίστηκε πρώτος στα εννέα Τάγματα των Αγ­γέλων και τους δίδαξε να έχουν προς τον Θεό ευγνωμοσύνη, υπακοή, ταπείνωση, και να είναι παντοτεινά και αχώριστα ενωμένοι με Αυτόν.

Στον δε Γαβριήλ, επειδή από όλους τους άλλους Αγγέλους, ο Θεός εμπιστεύθηκε μόνον σ’ αυτόν το μυστήριο της ενσάρκου οικονομίας, όπως λέει ο θείος Χρυσόστομος, -και μαζί με αυτόν οι υμνογράφοι του  Ευαγγελισμού-, «σε σένα μόνο εμπιστεύομαι το Μυστήριο», και έγινε ο πρώτος και σπουδαιότερος υπηρέτης του, από την αρχή ως το τέλος· τοποθετήθηκε πρώτος ηγεμόνας και διδάσκαλος όλων των αγγελικών Ταγμάτων, ακόμα και αυτών των ανωτάτων Χερουβείμ και Σεραφείμ, και τους δίδαξε όλους τους απόκρυφους λόγους και γνώσεις, που κρύβονται μέσα στο βάθος αυτού του μυστηρίου.

Και αν ο Παύλος λέει, ότι διά μέσου της Εκκλησί­ας έγινε γνωστή στις Αρχές και τις Εξουσίες που βρίσκονται στα επουράνια, η πολύπλευρη σοφία του Θεού (βλ. Εφ. 3, 10), αυτό πρέπει να ερμηνεύεται ότι έγινε με την μεσιτεία του θείου Γαβριήλ, ο οποίος όταν έμαθε από τον ίδιο  τον σαρκωθέντα Λόγο, και από το Άγιο Πνεύμα που είναι μαζί του, αυτή την πολύπλευρη σοφία, -η οποία είναι κατά τον Γρηγόριο Νύσσης, το να νικήσει ο Θεός τα αντίθετα με τα αντίθετα: την υπερηφάνεια με την ταπείνωση, τη δόξα με την ατιμία, τη δύναμη με την ασθένεια, τη σοφία με την ανοησία-, και έτσι μετέδωσε αυτή την πολύπλευρη σοφία, και σε όλες τις τάξεις των Αγγέλων, χωρίς να φθονήσει, λέγοντας σ’ αυτές το λόγο του Σολομώντος: «με αγνότητα και καθαρούς σκοπούς έμαθα τη σοφία, και χωρίς φθόνο την μεταδίδω…»(Σοφ. Σολ. 7,13).

Ότι δε ο Γαβριήλ είναι πρώτος στα εννέα Τάγματα, και απ’ αυτό είναι φανερό: είναι κοινή αντίληψη της Εκκλησίας και μάλιστα και του Αββά Ισαάκ, ότι από τον Χριστό, που βρίσκεται, σύμφωνα με τον Παύλο, πάνω από κάθε αρχή και εξουσία και δύναμη, και κάθε όνο­μα του μέλλοντα αιώνα, δέχονται κάθε φωτισμό όλες οι τά­ξεις των Αγγέλων (βλ. Φιλ. 2,9-11). Ομοίως γνωρίζουμε, ότι από την Θεοτόκο, που είναι ασυγκρίτως ανώτερη των Σεραφείμ, φωτίζονται όλες οι Αγγελικές τάξεις, όπως λέει ο Θεσσαλονίκης Γρηγόριος, στον πρώτο λόγο στα Εισόδια και το λόγο του στην Κοίμηση.

Επειδή δε πιο κοντά στον Χριστό και την Θεοτό­κο, δεν είναι άλλος από τον Γαβριήλ, συμπεραίνεται ότι  μέσω αυτού φωτίζονται όλες οι τάξεις των Αγγέλων. Άνκαι ο θείος Διονύσιος λέει ότι πρώτη τάξη είναι των Θρόνων, και όγδοη των Αρχαγγέλων, αυτό αναφέρεται  προ της ενανθρωπήσεως· διότι μετά την ενανθρώπηση αντιστράφηκε η τάξη, σύμφωνα με τον Άγιον Ισαάκ, και οι πρώτοι έγιναν τελευταίοι και οι τελευταίοι πρώτοι.

Και έτσι, και οι δύο  Αρχάγγελοι, ο Μιχαήλ και ο Γαβριήλ, με αυτό το ιερό και τελειοποιητικό μάθημα της αγίας ταπεινώσεως που παρέδωσαν σε όλους τους Αγγέλους, τους τελειοποίησαν, και τους έκαναν να είναι όχι μόνον δυσκίνητοι στο κακό, όπως ήσαν πριν, όπως αναφέρει ο Θεολόγος Γρηγόριος, αλλά και εντελώς ακίνητοι στην κακία και άτρεπτοι, όπως λέει ο μέγας της Θεσσαλονίκης Γρηγόριος και ο ιερός Νικήτας, και ο σχολιαστής Γρηγορίου του Θεολό­γου.

Δημιουργεί δεύτερον ο Θεός σε έξι ημέρες, τον αισθητό κόσμο. Στολίζει τον ουρανό με τα πολυποίκιλα άστρα και τους ήλιους· καλλωπίζει τη γη με τα διάφορα φυτά και ζώα· γεμίζει τον αέρα από τα γλυκύτα­τα κελαδήματα των πουλιών. Τελευταίο, δημιουργεί τον άνθρωπο, και το τοποθετεί στον Παράδεισο και του δίνει εντολή να φυλάξει τη σε όλους γνωστή θεία εντολή του. Αλλ’ αλλοίμονο, ο άνθρωπος, γίνεται παραβάτης της εντολής, και εξορίζεται από τον Παράδεισο της τρυφής, σ’ αυτήν τη γεμάτη πολλά δάκρυα γη. Και εδώ πάλιν χρησιμοποιεί ο Θεός τον Μιχαήλ και τον Γαβριήλ, εξαιρετικούς υπηρέτες της προνοίας και κρίσεως που έδειξε στον άνθρωπο, στο διάστημα των πεντέμισυ χιλιάδων χρό­νων.

Γι’  αυτό, ο μεν θείος Μιχαήλ, αμέσως μόλις εξορίσθηκε ο Αδάμ, συμπόνεσε τη συμφορά του, και τον δίδαξε -επειδή δεν ήξερε- πώς να καλλιεργεί τη γη, πώς να σπέρνει, πώς να θεριζει και γενικά πώς να φροντίζει τη γεμάτη κόπους ζωή του, από τροφή μέχρι ενδύματα, όπως είναι γνώμη μερικών ιεροδιδασκάλων της Εκκλησίας.

Αυτός ο ίδιος Μιχαήλ δεν σταμάτησε να φροντίζει και να διαφυλάττει όλους τους πριν από το Νόμο Προπάτορες· τον Σηθ, τον Ενώς, τον Ενώχ, τον Νώε, τον Αβραάμ, τον Ισαάκ, τον Ιακώβ, και τους δώδεκα Πατριάρχες· άλλοτε μεν, οδηγώντας τους στην επίγνωση του μόνου αληθινού Θεού· άλλοτε δε, παιδεύοντας και τιμωρώντας όλους εκείνους, οι οποίοι  ήσαν αντίθετοί του. Αυτός ήταν ο παι­δαγωγός και καθοδηγητής όλου του Ισραηλιτικού λαού, προπορευόμενος και συμπορευόμενος με αυτόν, νικώντας τα αλλόφυλα εθνη που τον πολεμούσαν, και οδηγώντας τους στη γη της επαγγελίας.

πηγή:http://www.pemptousia.gr