Ο άγιος Παντελεήμων και η πνευματική μας υγεία

Μητροπολίτης Γόρτυνος Ἰερεμίας

ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΟ ΕΓΚΥΚΛΙΟ ΚΗΡΥΓΜΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ

1. Σήμερα, ἀδελφοί μου χριστιανοί, ἡ ἁγία μας Ἐκκλησία ἑορτάζει τήν μνήμη τοῦ μεγαλομάρτυρος ἁγίου Παντελεήμονος, τοῦ ἰαματικοῦ. Θά χρειαζόταν ὥρα πολλή γιά νά διηγηθεῖ κανείς ὁλόκληρο τόν βίο καί τά λαμπρά θαύματα τοῦ ἁγίου αὐτοῦ. Ὀλίγα μόνο θά σᾶς πῶ, ὅσα μπορεῖ κανείς νά πεῖ σέ ἕνα σύντομο λειτουργικό κήρυγμα. Ὁ ἅγιος Παντελεήμων, ἀγαπητοί μου, ἦταν ἰατρός στήν ἰδιότητα. Ἀπό κάθε ἐπάγγελμα τῆς ἀνθρώπινης ζωῆς ἔχουμε ἁγίους: Καί ἀπό διδασκάλους καί ἀπό δικαστές καί ἀπό μαγείρους καί ἀπό κηπουρούς καί γενικά λέγουμε ὅτι καμμιά τίμια ἀσχολία δέν ἐμποδίζει τόν ἄνθρωπο νά ἁγιάσει. Ἔτσι λοιπόν ὁ ἅγιός μας, ὁ ἅγιος Παντελεήμονας, ἦταν ἰατρός. Εἰδικά γιά τόν ἰατρό ἔχουμε ἐντολή ἀπό τήν ἴδια τήν Ἁγία Γραφή νά τόν τιμοῦμε, γιατί ὁ Θεός εἶναι πού φωτίζει τούς ἰατρούς νά βρίσκουν φάρμακα ἀπό τήν γῆ, γιά νά θεραπεύονται οἱ ἀσθένειες: «Τίμα ἰατρόν... – λέγει ἡ Σοφία Σειράχ –καί γάρ αὐτόν ἔκτισε Κύριος. Ἐπιστήμη ἰατροῦ ἀνυψώσει κεφαλήν αὐτοῦ καί ἔναντι μεγιστάνων θαυμασθήσεται. Κύριος ἔκτισεν ἐκ γῆς φάρμακα» (38,1-4). 

Μέ τήν ἰατρική του σοφία λοιπόν, ἀλλά ἰδιαίτερα μέ τήν φώτιση τοῦ Θεοῦ, ὁ ἅγιος Παντελεήμων θεράπευε πολλούς ἀσθενείς καί μάλιστα θεράπευε δύσκολες περιπτώσεις ἀσθενῶν, πού οἱ ἄλλοι ἰατροί δέν μποροῦσαν νά τίς θεραπεύσουν. Ἀλλά αὐτό πού πρέπει νά μᾶς κάνει μεγάλη ἐντύπωση εἶναι ὅτι ὁ ἰατρός Παντελεήμων ἐξασκοῦσε τό ἔργο του χωρίς νά ζητάει ἀμοιβή. Ἦταν καί αὐτός ἀνάργυρος. Ὁ ἴδιος ἀναζητοῦσε περιπτώσεις ἀσθενῶν, καί μάλιστα φτωχῶν ἀσθενῶν, γιά νά προσφέρει σ᾽ αὐτούς χωρίς ἀμοιβή τήν θεραπεία τους. Εἶχε πολλή ἀγάπη, πολύ ἔλεος! Γι᾽ αὐτό καί ἐνῶ πρῶτα τό ὄνομά του ἦταν Παντελέων, ὅμως ἔπειτα, γιά τήν πολλή του ἀγάπη, γιά τήν πολλή του ἐλεημοσύνη, τόν ὀνόμασαν «Παντελεήμονα»!

2. Ἀλλ᾽ ἐνῶ, ἀγαπητοί μου, ὁ ἅγιος ἦταν ἰατρός καί ὄχι ἱερωμένος, ἐνῶ εἶχε τόσο πολύ ἐργασία, γιατί ὅλοι ἔτρεχαν σ᾽ αὐτόν γιά θεραπεία, ὅμως πάντοτε, ὅλη τήν ἡμέρα καί σέ κάθε στιγμή τῆς ἡμέρας ἔνοιωθε τήν παρουσία τοῦ Θεοῦ καί ζοῦσε κατά τό ἅγιο θέλημά Του. Μέσα του, στήν ψυχή καί τήν καρδιά του, εἶχε τήν ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ. Ἀπό ποῦ ἔμαθε τόν Χριστό ὁ ἅγιος Παντελεήμων; Τόν ἔμαθε ἀπό τόν πνευματικό του πατέρα, τόν ἅγιο μάρτυρα Ἑρμόλαο, τόν ὁποῖο χθές ἑόρτασε ἡ Ἐκκλησία μας. Ἦταν δεμένος πολύ μέ τόν πνευματικό του ὁ ἅγιος Παντελεήμων, ἀλλά καί ὁ πνευματικός του ἦταν δεμένος πολύ μέ αὐτόν. Καί ἔτσι πρέπει νά γίνεται, γιατί στήν ὀρθόδοξη παράδοση ἡ ἀναγέννηση τῆς ψυχῆς καί ἡ πρόοδός της συνδέεται μέ τόν πνευματικό πατέρα, μέ τόν ἀββᾶ, πού λένε τά ἀσκητικά κείμενα. Γιά τό πόσο εἶναι ὑψηλή ἡ ἔννοια τοῦ πνευματικοῦ πατέρα, διαβάζουμε στόν βίο τοῦ ἁγίου Παντελεήμονα τό ἑξῆς: Ὅταν ἔφεραν τόν ἅγιο στόν εἰδωλολάτρη βασιλιᾶ Μαξιμιανό καί αὐτός τόν ἀνέκρινε γιά τήν πίστη του καί τόν ἀπειλοῦσε μέ μαρτύρια, ἐμφανίστηκε στόν ἅγιο Παντελεήμονα ὁ Χριστός, γιά νά τόν ἐνδυναμώσει. Ἀλλά ὁ Χριστός, λέει τό ἱερό Συναξάριο, τοῦ ἐμφανίστηκε μέ τήν μορφή τοῦ πνευματικοῦ του πατέρα, τοῦ ἁγίου Ἑρμολάου. Καί ὅταν πάλι πέταξαν τόν ἅγιο σέ βρασμένο μόλυβδο καί στήν θάλασσα ἔπειτα, ὁ ἅγιος ἔβλεπε ὅτι μαζί του, στόν καυτό μόλυβδο καί στήν θάλασσα, εἶναι καί ὁ πνευματικός του πατέρας. – Ἄς διδαχθοῦμε, ἀδελφοί μου χριστιανοί, ἀπό τόν βίο τοῦ ἁγίου τήν ἀγάπη, τήν ὁποία αὐτός μέ πολλή θυσία πρόσφερε στούς πονεμένους ἀδελφούς, καί τόν σύνδεσμό του μέ τόν πνευματικό του πατέρα, στόν ὁποῖον ὄφειλε τήν στερεά του πίστη στόν Χριστό, γιά τήν ὁποία, μέ συνοδό, ὅπως εἴπαμε, τόν πνευματικό του, ἔφτασε μέχρι τό μαρτύριο.

3. Ἀλλά κάτι ἄλλο μέ τήν εὐκαιρία τοῦ σήμερα ἑορταζομένου ἁγίου Παντελεήμονα θέλω νά σᾶς πῶ, ἀδελφοί μου. Ὁ ἅγιος, εἴπαμε, ἦταν ἰατρός. Τήν θεολογία μας καί τήν ποιμαντική μας οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας τήν παραλληλίζουν μέ τήν ἰατρική ἐπιστήμη. Νά πῶς γίνεται αὐτό: Ὁ Θεός ἔπλασε τόν ἄνθρωπο ὑγιῆ, κοσμημένο δηλαδή μέ ἀρετές. Ἀλλά ἡ ἁμαρτία τόν παραπλάνησε καί τόν ἔκανε νά ἁμαρτήσει. Αὐτό στά ἱερά μας βιβλία λέγεται ὅτι ὁ ἄνθρωπος ἀρρώστησε. Ἠσθένησε ὁ νοῦς τοῦ ἀνθρώπου, γιατί αὐτός εἶναι πού παραπλανήθηκε καί ἀποκόπηκε ἀπό τόν Θεό. Ὁ Θεός ὅμως εἶναι ἀγάπη, εἶναι ΠΑΝΤΕΛΕΗΜΩΝ, καί δέν θέλει τό πλάσμα του ὁ ἄνθρωπος νά ζεῖ ἀρρωστημένος, ἀποκομμένος δηλαδή ἀπό Αὐτόν. Γι᾽ αὐτό ἔκανε ἕνα Νοσοκομεῖο καί μέσα σ᾽ αὐτό ἔβαλε ἰατρούς, πού ἔχουν θεραπευτικά φάρμακα, γιά νά θεραπεύονται οἱ ψυχές τῶν ἀνθρώπων. Τό Νοσοκομεῖο αὐτό, ἀδελφοί μου, στό ὁποῖο ὅλοι πρέπει νά μποῦμε γιά νά θεραπευτοῦμε, γιατί ὅλοι μας εἴμαστε ἁμαρτωλοί, τό Νοσοκομεῖο αὐτό, λέγω, εἶναι ἡ ΕΚΚΛΗΣΙΑ. Τήν τάξη καί τήν θέση τῶν ἰατρῶν τήν ἔχουμε ἐμεῖς οἱ ἱερεῖς καί ἀρχιερεῖς, οἱ ὁποῖοι, ἐννοεῖται, πρέπει νά ξέρουμε ἐμπειρικά ἀπό τόν ἑαυτό μας πῶς θεραπεύεται ἡ ψυχή καί πρέπει νά γνωρίζουμε τά φάρμακα θεραπείας γιά κάθε ψυχική ἀρρώστια. Εἶναι μία τέχνη αὐτό, εἶναι μία θεία ἐπιστήμη. Τήν ἐπιστήμη αὐτή τήν ξέρουν καλά οἱ ἅγιοι τῆς Ἐκκλησίας μας. Καί αὐτοί, σάν ἄνθρωποι, ἔφεραν μέσα τους τό πταῖσμα τοῦ Ἀδάμ. Ἀλλά μέσα στήν Ἐκκλησία, τό θεῖο αὐτό Ἰατρεῖο, ἔπαιρναν, μέ τήν συμβουλή καί καθοδηγία τοῦ πνευματικοῦ τους ἰατροῦ καί αὐτοί, τά φάρμακα θεραπείας τους καί ἔγιναν ὑγιεῖς. Τά ἔπαιρναν τά φάρμακά τους, ἐπειδή ἦταν ταπεινοί καί ἔνοιωθαν τόν ἑαυτό τους ὡς ἁμαρτωλό, ὡς ἄρρωστο δηλαδή. Ἔτσι ἀπέκτησαν σταθερή ὑγεία, σταθερή δηλαδή πορεία πρός τόν Θεό. Αὐτοί εἶναι οἱ ἅγιοι, ἀδελφοί μου. Ἀφοῦ πέρασαν τό στάδιο θεραπείας τους, τῆς ἄσκησής τους δηλαδή καί τοῦ ἀγώνα τους γιά τόν καθαρμό τῆς ψυχῆς τους, λάμπουν τώρα ἀπό ὑγεία. Κοιτᾶξτε τά εἰκονίσματά τους ἐδῶ στήν Ἐκκλησία! Κοιτᾶξτε ὀμορφιές, κοιτᾶξτε φωτοστέφανα καί λαμπρές μορφές. Εἶναι ἡ δόξα πού γεύονται στόν οὐρανό. Χριστιανοί μου, ὁ Παντελεήμων Χριστός μᾶς καλεῖ στό ἰατρεῖο Του, τήν ἁγία Του Ἐκκλησία, γιά νά μᾶς θεραπεύσει. Μή λέμε, ὅπως λένε πολλοί, «δέν ἔχω τίποτα» καί «δέν ἔχω τίποτα». Ἔχουμε πολλά καρκινώματα μέσα μας – τά ἁμαρτωλά μας πάθη ἐννοῶ. Ὅλοι μας πρέπει νά πάρουμε τά «φαρμακάκια» μας, γιά νά βροῦμε τήν ψυχική μας ὑγεία καί νά ἀπολαύσουμε τήν δόξα τῆς Βασιλείας τοῦ Θεοῦ. Ἕνας ἄρρωστος πού πονάει δέν μπορεῖ νά ἀπολαύσει εὐχάριστα ἕνα ὡραῖο ἄκουσμα καί θέαμα. Καί ὅταν λοιπόν εἶναι ἀρρωστημένη ἡ ψυχή μας ἀπό τά ψυχικά πάθη, δέν θά μποροῦμε νά ἀντέξουμε τήν λαμπρότητα καί τίς χαρές τοῦ Παραδείσου. Γιατί αὐτές οἱ χαρές εἶναι γιά τούς καθαρούς, εἶναι γιά τούς πνευματικά ὑγιεῖς.

4. Σᾶς εὔχομαι, ἀγαπητοί μου, τήν ὑγεία σας, καί τήν σωματική, ἀλλά καί τήν πνευματική σας ὑγεία. Ἄς βοηθήσει καί γιά τίς δύο ὑγεῖες ὁ ἅγιος Παντελεήμων, πού ἑορτάζουμε σήμερα. Τέλος, σᾶς δίνω μία προσευχή, πού βρῆκα γραμμένη σέ ἕνα λειτουργικό βιβλίο. Στήν προσευχή αὐτή ὁ ἁμαρτωλός ὀνομάζει τόν ἑαυτό του «παν­τλήμονα», πολύ δυστυχισμένο δηλαδή. Ἀλλά θαρρεύει καί καταφεύγει στόν παντελεήμονα Χριστό, στόν Ὁποῖο ὁμολογεῖ τήν ἁμαρτία του καί τόν παρακαλεῖ νά ἔχει καλά τέλη. Λέγει ἀκριβῶς ἡ προσευχή: «Τέλος ἀγαθόν, Χριστέ Παντελεῆμον, δός μοι δέομαι του βίου ὁ παντλήμων· εἰς Σέ γάρ θαρρῶ ἀδιστάκτῳ καρδίᾳ, εἰ καί ἥμαρτον ἐν γνώσει καί ἀγνοίᾳ».

Μέ πολλές εὐχές,

† Ὁ Μητροπολίτης Γόρτυνος καί Μεγαλοπόλεως Ἰερεμίας