Οργή και οργή

π. Ανδρέα Αγαθοκλέους

Όσοι δεν έχουμε φτάσει στην τέλεια ταπείνωση, ώστε «να κάνουμε χώρο για να ζήσει ο αδελφός», αλλά διεκδικούμε τα «δικαιώματά μας» και με τη λογική μας αποδεικνύουμε το δίκαιό μας, αναπόφευκτα θα φτάσουμε στην οργή.

Στους βίους των αγίων κατατίθεται ο σκληρός αγώνας που έκαμαν, κάποιοι απ’ αυτούς, για να νικήσουν το πάθος του θυμού. Ο αββάς Αμμωνάς έλεγε: «Δεκατέσσερα ολόκληρα χρόνια αγωνίστηκα σκληρά και προσευχόμουν μέρα-νύχτα στο Θεό, να με βοηθήσει να νικήσω το πάθος του θυμού»[1]. Κι ο αββάς Ισίδωρος διηγείται: «Σαν ήμουν νέος, κατέβηκα κάποτε στην πόλη να πουλήσω τα καλάθια μου και, νοιώθοντας τον θυμό να με κυριεύει, παράτησα στην αγορά τα καλάθια και γύρισα τρέχοντας στο κελλί μου»[2].

Όπως όλα τα πάθη, έτσι κι ο θυμός μπορεί να είναι κληρονομικός ή επίκτητος. Αφού «έχουμε ρίζες» και προερχόμαστε από ανθρώπους-προγόνους, αναπόφευκτα κληρονομούμε τα ψυχικά χαρίσματα ή τα ελαττώματα, όπως κληρονομούμε και τα σωματικά. Όμως, επειδή υπάρχει η παιδεία, με την ευρύτερη έννοια, τα κληρονομικά μειώνονται ή αυξάνονται, ανάλογα με την προσπάθεια που θα κάνουμε.

Η αμμάς Συγκλητική, για το θέμα του αγώνα που χρειάζεται ενάντια στην οργή, είπε: «Είναι καλό να μην οργίζεσαι. Αν όμως αυτό συμβεί, ούτε μιας μέρας διάστημα δεν σου άφησε για το πάθος αυτό ο Κύριος λέγοντας “ η δύση του ήλιου να μη σας βρίσκει ακόμη οργισμένους”. Εσύ ωστόσο περιμένεις, ώσπου να δύσει όλη σου η ζωή»[3].

Εκτός από την οργή που πηγάζει από εμπάθεια και ακάθαρτη καρδία, υπάρχει και αυτή που προέρχεται από ζήλο για το δίκαιο του αδύνατου, για την αλήθεια, για οτιδήποτε δεν έχει να κάνει με τον εαυτό μας, αλλά με τους άλλους, κινούμενοι από αγάπη. Είναι, κατά τον άγιο Νεόφυτο τον Έγκλειστο, «θυμός πνευματικός ζήλου θείου πληρούμενος, θυμός σωτήριος και Θεώ ευάρεστος»[4]. Αναφέρει στη συνέχεια την περίπτωση του Αποστόλου Παύλου που «ζήλω θείω κινούμενος» τύφλωσε τον Ελύμα τον μάγο που διέστρεφε το λόγο του Θεού. Όπως και τον «ζηλωτή Ηλία» που σκότωσε τους τετρακόσιους πενήντα ιερείς του Βάαλ, τον «πραότατον Μωυσή» που αγανακτώντας για την επιπόλαιη συμπεριφορά του λαού του έσπασε τις πλάκες του Νόμου. Και καταλήγει στο Χριστό που ελέγχει με τα φοβερά «ουαί» τους γραμματείς και Φαρισαίους για την υποκριτική συμπεριφορά τους[5].

Είναι αυτονόητο ότι η εξωτερική συμπεριφορά δεν είναι πάντα η έκφραση της εσωτερικής κατάστασης. Σημασία έχει η πρόθεση, η κατάσταση της καρδίας. Αν τα κίνητρα είναι εγωκεντρικά, ελλοχεύει η αμαρτία. Αν είναι με βάση την ταπείνωση και την αγάπη, ο θυμός ενάντια στο κακό είναι πράξη αγία, ενώ η αδιαφορία αμαρτία. Είναι διαφορετικό να οργίζεσαι γιατί σε αδίκησαν και διαφορετικό γιατί αδικούν κάποιον άλλον. Όπως και διαφορετικό να δέχεσαι, αν θέλεις, την αδικία για σένα και διαφορετικό να σιωπάς όταν αδικείται ο αδύνατος.

Μακάρι να έχουμε τη διάκριση να ξεχωρίζουμε την “αγία οργή” από την εμπαθή και δαιμονική, ώστε να ζούμε «τω πνεύματι ζέοντες, τω Κυρίω δουλεύοντες» (Ρωμ.12,11).

[1] Θεοδώρας Χαμπάκη, Γεροντικόν, Έκδ. Λυδία, Θεσσαλονίκη 1993^Θ, σ. 424.

[2] Ό.π., σ. 423.

[3] Το Γεροντικό, Τόμος Α΄, μετάφραση, Εκδ. Το περιβόλι της Παναγίας, Θεσ.2013, σ.340.

[4] Αγ. Νεοφύτου του Εγκλείστου, Συγγράμματα, Τόμος Β’, έκδ. Ι.Μ. Αγ. Νεοφύτου, Πάφος, 1998, σ. 374.

[5] Ό.π.