Πρωτ. π. Γεωργίου Παπαβαρνάβα
Κάτω από την πρώτη εικόνα του αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτου, που δημοσιεύθηκε το 1819 στην πρώτη έκδοση του έργου του «Ερμηνεία των ΙΔ’ Επιστολών του Αποστόλου Παύλου», υπάρχει ένα επίγραμμα - λεζάντα, το οποίο αναφέρει επί λέξει: «Τίς Νικόδημος, ού κλέος μέγα - εν Ορθοδόξοις και σοφοίς Όρους Άθω - ός τήνδε Βίβλον ευφυώς τάξε, φίλε - Νάξιος ανήρ. Εύγε της ευφυ|ας».
Ο συγγραφέας του παραπάνω επιγράμματος πέτυχε, με ελάχιστες λέξεις, να σκιαγραφήση άριστα την μεγαλειώδη αυτήν προσωπικότητα. Ο άγιος Νικόδημος ήταν όντως μέγας, ευφυής και σοφός. Κάτω από την απέριττη εξωτερική εμφάνιση του αγιορείτου μοναχού, την απλότητα και την βαθειά ταπείνωση έκρυβε πραγματικά ένα υπέροχο μεγαλείο. Γιατί το μεγαλείο και η αξία ενός ανθρώπου δεν μετριέται «με το στρέμμα», όπως λέγει και ο ποιητής, ήτοι με εξωτερικά πράγματα (χρήματα, κτήματα, αξιώματα κ.λ.π.), αλλά «με της καρδιάς το πύρωμα μετριέται και με το αίμα», δηλαδή με όλα εκείνα που τον καταξιώνουν ως άνθρωπο και που για να τα αποκτήση κυριολεκτικά χύνει αίμα. Καί αυτά είναι κυρίως τα μή φαινόμενα. Είναι όλα εκείνα που αποτελούν τον θησαυρό της ψυχής με τον οποίον οι Άγιοι «πλουτίζουν πολλούς», επειδή είναι «οι μηδέν έχοντες και τα πάντα κατέχοντες». Καί ο άγιος Νικόδημος πλουτίζει πολλούς με τον τρόπο της ζωής του, αλλά και με τα συγγράμματά του, που πρέπει να αποτελέσουν το εντρύφημα όλων των Ορθοδόξων. Μερικά από αυτά είναι: «Πνευματικά Γυμνάσματα», «Εορτοδρόμιον», «Αόρατος πόλεμος», «Νέα Κλίμαξ», «Συμβουλευτικόν Εγχειρίδιον», «Η ερμηνεία των ΙΔ’ Επιστολών του Αποστόλου Παύλου» «Νέον Μαρτυρολόγιον», «Ερμηνεία των Ψαλμών του Δαυ|δ», «Κήπος Χαρίτων», το «Πηδάλιον» όπου ερμηνεύει και σχολιάζει τούς ιερούς Κανόνας κ. ά.
Ο άγιος Νικόδημος γεννήθηκε στην Νάξο το 1749 και τελείωσε την ζωή του στο Άγιον Όρος, το 1809. Έμαθε τα πρώτα γράμματα στο Νησί του κοντά στον Αρχιμανδρίτη Χρύσανθο, τον αδελφό του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού και κατόπιν, φοίτησε για πέντε χρόνια στην Ευαγγελική Σχολή της Σμύρνης. Μετά την αποφοίτησή του επέστρεψε στην γενέτειρά του και για κάποιο χρονικό διάστημα διακόνησε τον Μητροπολίτη ως Γραμματεύς του. Η περίοδος αυτή υπήρξε σταθμός στην ζωή του και καθοριστική για την μετέπειτα εξέλιξή του, γιατί γνώρισε τρείς σπουδαίους αγιορείτες μοναχούς, από εκείνους που ονόμαζαν «Κολλυβάδες». Αυτοί κατέφυγαν στην Νάξο διωγμένοι από το Άγιο Όρος, λόγω της εμμονής τους στην Ορθόδοξη Παράδοση. Διά μέσου των μοναχών αυτών γνωρίστηκε με έναν άγιο της Ορθοδόξου Εκκλησίας, τον Επίσκοπον, πρώην Κορίνθου, Μακάριο Νοταρά. Η γνωριμία αυτή σηματοδότησε μιά μακρόχρονη συνεργασία, που είχε αγαθά αποτελέσματα για την Εκκλησία. Τό βιβλίο «Φιλοκαλία των Ιερών Νηπτικών», που αποτελεί ανθολογία πατερικών κειμένων, είναι έργο του πρώην Κορίνθου αγίου Μακαρίου, ο οποίος το παρέδωσε στον άγιο Νικόδημο, το 1777, «προς πληρεστέραν επεξεργασίαν, συμπλήρωσιν και έκδοσιν», και εξεδόθη το 1782 στην Βενετία.
«Από τα μέσα του 18ου αιώνος άρχισε μιά διαμάχη από την τέλεση των Μνημοσύνων (Κολλύβων, εξ ού και Κολλυβάδες) την Κυριακήν και όχι το Σάββατον, όπως ορίζει η αρχαία τάξις της Εκκλησίας. Μέ αυτήν την ευκαιρίαν έκαναν την εμφάνισίν τους και άλλες στρεβλές αντιλήψεις, όπως η εναντίωσις στην συχνήν Θείαν Μετάληψιν, που ορίζει η εκκλησιαστική παράδοσις, και άλλα θέματα, ώστε στο τέλος το κίνημα των Κολλυβάδων, να γίνη ο σημαιοφόρος της Ορθοδόξου Ακριβείας και επιστροφής στούς Αγίους Πατέρες. Οι μοντερνίζοντες, οι νεωτερίζοντες Μοναχοί, επηρεασμένοι από τα δυτικά πρότυπα, ήθελαν να τροποποιήσουν πολλά από τα πατροπαράδοτα και παραδεδομένα. Καί η σύγκρουσις έλαβε μεγάλες διαστάσεις, ώστε να γίνουν παρεμβάσεις του Πατριαρχείου. Παρά ταύτα συνεχίστηκε η διαμάχη για πολλές δεκαετίες, με ευεργετικά ευτυχώς αποτελέσματα για την συνέχισιν της Αγίας Παραδόσεώς μας. Διότι ο Κολλυβαδισμός, που ανέδειξε μεγάλες μορφές και κείμενα σημαντικά, εστάθηκε ένα εξυγειαντικό κίνημα, που η επίδρασί του στο Γένος μας ακόμα συνεχίζεται» (Π. Μ. Σωτήρχου, Αυτός ο Μέγας, Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης, σελ. 62 - 63).
Τό κίνημα των «Κολλυβάδων» ήταν μιά υγιής αντίδραση ενάντια στις επιδράσεις της φράγκικης θεολογίας στον Ορθόδοξο τρόπο ζωής, και ενάντια στην εκκοσμίκευση, η οποία και σήμερα απειλεί να αλλοιώση το πνεύμα του Ορθοδόξου μοναχισμού και γενικότερα την Ορθόδοξη Παράδοση. Ο άγιος Νικόδημος υπήρξε πρωτοστάτης στον αγώνα αυτό στούς δύσκολους εκείνους χρόνους.
Στό Άγιον Όρος πήγε το 1775 και εγκαταβίωσε, κατ’ αρχάς, στην Ιερά Μονή Διονυσίου, όπου και εκάρη μοναχός. Στήν συνέχεια, αφού περιόδευσε σε Μοναστήρια και Σκήτες, εγκαταστάθηκε στις Καρυές, όπου η ησυχία του τοπίου γινόταν συνεργός του στην συγγραφή και την μελέτη. Μέ την ευλογία των Γερόντων μελετούσε στις βιβλιοθήκες των Μονών ώρες ατέλειωτες και αξιοποιώντας την δυνατή μνήμη που του δόθηκε, καθώς και το συγγραφικό του χάρισμα πρόσφερε γνήσια τροφή στον λαό του Θεού, που πεινά και διψά για την αλήθεια και την ανόθευτη πίστη.
Ο λόγος του έχει μιά αμεσότητα και παραμένει μέχρι τις ημέρες μας ζωντανός και επίκαιρος, αφού και η εποχή στην οποία έζησε έχει πολλά κοινά σημεία με την δική μας εποχή. Άξια προσοχής είναι τα όσα γράφονται από τον Π. Μ. Σωτήρχο στον πρόλογο του προαναφερθέντος βιβλίου του: «Είναι ένας από τούς δύο μεγάλους γίγαντες, που ωσάν Άτλαντες εκράτησαν το Γένος στούς ώμους τους. Ο άλλος στύλος είναι ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός... Καί σήμερα βλέπουμε την ίδια απομάκρυνση από τον δρόμο του Θεού, την ίδια λυσσαλέα δραστηριότητα των καλά οργανωμένων αιρετικών, τις ίδιες καταλυτικές διαβρώσεις στην καθημερινή ζωή του λαού μας, τις έντονες επιρροές που δέχεται από όλα τα μέσα ενημερώσεως... Γι’ αυτό και η ανάγκη να ακούσουμε την φωνή του Αγίου Νικοδήμου γίνεται δραματικά επείγουσα και ολοφάνερη».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου