ΑΘΛΟΦΟΡΕ ΑΓΙΕ ΚΑΙ ΙΑΜΑΤΙΚΕ ΠΑΝΤΕΛΕΗΜΟΝ, ΠΡΕΣΒΕΥΕ ΤΩ ΕΛΕΗΜΟΝΙ ΘΕΩ, ΙΝΑ ΠΤΑΙΣΜΑΤΩΝ ΑΦΕΣΙΝ, ΠΑΡΑΣΧΗ ΤΑΙΣ ΨΥΧΑΙΣ ΗΜΩΝ.

Τρίτη 16 Μαΐου 2017

Μου ψιθύριζε ο πονηρός στο αυτί...




Αρχιμανδρίτης π. Επιφάνιος Θεοδωρόπουλος

Μου ψιθύριζε ο πονηρός στο αυτί:
“Τώρα είσαι κουρασμένος. 
Γιατί να κάνεις Απόδειπνο; 
Δεν θα καταλάβεις τίποτα. 
Θα το κάνεις μηχανικά”…

Κι εγώ απαντούσα:
“Αν δεν το κάνω καθόλου, θα είναι όλη η νίκη δική σου.

Αν το κάνω όμως έστω και μηχανικά, η μισή νίκη θα είναι δική σου”.

Και το έκανα.


Η ευτυχία του ανθρώπου



Φώτης Κόντογλου
Ὁ ἄνθρωπος εἶναι σὲ ὅλα ἀχόρταγος. Θέλει νὰ ἀπολαύσει πολλά, χωρὶς νὰ μπορεῖ νὰ τὰ προφτάσει ὅλα. Καὶ γι᾿ αὐτὸ βασανίζεται. Ὅποιος ὅμως, φτάσει σὲ μία κατάσταση, ποὺ νὰ εὐχαριστιέται μὲ τὰ λίγα, καὶ νὰ μὴ θέλει πολλὰ ἔστω καὶ κι ἂν μπορεῖ νὰ τὰ ἀποκτήσει, ἐκεῖνος λοιπὸν εἶναι εὐτυχισμένος. Οἱ ἄνθρωποι δὲν βρίσκουν πουθενὰ εὐτυχία, γιατὶ ἐπιχειροῦν νὰ ζήσουν χωρὶς τὸν ἑαυτό τους. Ἀλλὰ ὅποιος χάσει τὸν ἑαυτό του, ἔχει χάσει τὴν εὐτυχία. Εὐτυχία δὲν εἶναι τὸ ζάλισμα, ποὺ δίνουν οἱ πολυμέριμνες ἡδονὲς καὶ ἀπολαύσεις, ἀλλὰ ἡ εἰρήνη τῆς ψυχῆς καὶ ἡ σιωπηλὴ ἀγαλλίαση τῆς καρδιᾶς.
Ξέρω καλά, τί εἶναι ἡ ζωὴ ποὺ ζοῦνε οἱ λεγόμενοι κοσμικοὶ ἄνθρωποι. Οἱ ἄνθρωποι, δηλαδή, ποὺ διασκεδάζουνε, ποὺ ταξιδεύουνε, ποὺ ξεγελιοῦνται μὲ λογῆς-λογῆς θεάματα, μὲ ἀσημαντολογίες, μὲ σκάνδαλα, μὲ τὶς διάφορες ματαιότητες. Ὅλα αὐτά, ἀπὸ μακριὰ φαντάζουνε γιὰ κάποιο πρᾶγμα σπουδαῖο καὶ ζηλευτό! Ἀπὸ κοντά, ὅμως, ἀπορεῖς γιὰ τὴν φτώχεια ποὺ ἔχουνε, καὶ τὸ πόσο κούφιοι εἶναι οἱ ἄνθρωποι ποὺ ξεγελιοῦνται μὲ αὐτὰ τὰ γιατροσόφια τῆς εὐτυχίας. Βλέπεις δυστυχισμένους ἀνθρώπους, ποὺ κάνουνε τὸν εὐτυχισμένο! Κατάδικους, ποὺ κάνουνε τὸν ἐλεύθερο! Ἄδειοι ἀπὸ κάθε οὐσία! Τρισδυστυχισμένοι! Πεθαμένη ἡ ψυχή τους! Καὶ γι᾿ αὐτὸ ἀνύπαρκτη καὶ ἡ «εὐτυχία» τους!

Κυριακή 14 Μαΐου 2017

Σε σένα, μάνα…



Παναγιώτης Ασημακόπουλος, Θεολόγος καθηγητής


- Σπρώχνεις με δυσκολία το καροτσάκι στη λαϊκή. Από τα λιγοστά πράγματα μέσα είναι φανερό ότι είσαι μόνη. Το σκυφτό κορμί σου δείχνει ότι τα χρόνια πέρασαν, τα βάσανα έμειναν. Σε αυτή την καμπούρα που κάποτε ήταν όρθια πλάτη, παιδιά έπαιζαν τον αναβάτη. Παιδιά που μεγάλωσαν και έφυγαν, κάποια για πάντα. Χρόνια πολλά σε σένα, μάνα.

- Σε σένα, μάνα, που είσαι σε ένα νοσοκομείο και πονάς. Που αν ζυγίσει κανείς την καρδιά σου, προτιμάς χίλιες φορές να αγκαλιάζεις εσύ τον πόνο παρά το παιδί σου.

Παρασκευή 12 Μαΐου 2017

Η Μυστική ἀνάγνωση τῶν εὐχῶν τῆς Θείας Λειτουργίας



 «Θὰ ἤθελα νὰ πῶ δύο λόγια γιὰ τὴν μυστικὴ ἀνάγνωση τῶν εὐχῶν τῆς ἁγίας Ἀναφορᾶς, ἀλλὰ καὶ ἄλλων εὐχῶν τῆς θείας Λειτουργίας. Τὸ θέμα ἀνακινεῖται συχνὰ σὲ θεολογικὲς καὶ λειτουργικὲς συζητήσεις, εἴτε γραπτῶς σὲ ἄρθρα, εἴτε προφορικῶς σὲ ὁμιλίες καὶ εἰσηγήσεις σὲ Συνέδρια. Καὶ ἡ μὲν συζήτηση δὲν θὰ ἐνοχλοῦσε, ὡς καλοπροαίρετη ἐνασχόληση μὲ τὸ θεολογικὸ περιεχόμενο τῶν εὐχῶν, στὴν πράξη ὅμως δημιουργεῖ μία ἀταξία, γιὰ νὰ μὴν πῶ σύγχυση, ὄχι ἁπλῶς ὡς πρὸς τὴ λατρεία, ἀλλὰ ὡς λανθασμένη προσέγγιση τοῦ μυστηρίου.
Ἡ θεία Εὐχαριστία οὔτε ἀκρόαμα εἶναι, οὔτε θέαμα, οὔτε θεατρικὸ δρώμενο. Μπορεῖ φαινομενικὰ νὰ δείχνει ὅτι ἔχει αὐτὰ τὰ στοιχεῖα, ἀλλὰ κανένα ἀπὸ αὐτὰ δὲν τὴν προσδιορίζει. Εἶναι πράξη. Καὶ μάλιστα εἶναι μυστηριακὴ πράξη, ἀφοῦ ἐνεργεῖται μὲ τὴν παρουσία καὶ διὰ τῆς παρουσίας τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Δὲν εἶναι δυνατὸν νὰ προσεγγίσουμε, πολὺ περισσότερο νὰ κατανοήσουμε τὸ περιεχόμενο αὐτῆς τῆς ἱερῆς πράξης. Μόνον νὰ τὴν ζήσουμε ἔχουμε τὴ δυνατότητα, καὶ αὐτὸ μὲ τὴ δύναμη τοῦ Ἁγίου Πνεύματος. Γι' αὐτὸ καὶ ἀπὸ τὰ ἀρχαῖα χρόνια τὸ καθαυτὸ μυστικὸ στοιχεῖο τῆς θείας ἱερουργίας φυλασσόταν, ὄχι μόνον ἀπὸ τοὺς ἀμύητους, ἀλλὰ καὶ ἀπὸ τοὺς ἀτελεῖς ὡς πρὸς τὴν πίστη, ἀκόμη καὶ ἀπὸ ὅσους δὲν λάμβαναν μέρος στὴ θεία Κοινωνία, δηλαδὴ ἀπὸ τοὺς μετανοοῦντες ὅπως τοὺς ὀνόμαζαν, οἱ ὁποῖοι παρέμεναν στὸ Νάρθηκα τοῦ ναοῦ. Τὰ κείμενα αὐτὰ τὰ ἔλεγαν καὶ τὰ ἄκουγαν μόνον ὅσοι εἶχαν τὴ δωρεὰ τῆς χειροτονίας, δηλαδὴ οἱ ἱερεῖς.

Πέμπτη 11 Μαΐου 2017

ΟΙ ΚΑΡΠΟΙ ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΤΟΥ ΚΥΡΙΟΥ



Μελίτων Σάρδεων 

Οι καρποί του σωτηριώδους θανάτου και της ανάστασης του Χριστού προσφέρονται σε μας και τελειοποιούνται κυρίως διαμέσου των ιερών Μυστηρίων, που τελούνται με πίστη. Διαμέσου αυτών, η καινούρια ζωή εκτείνεται και χορηγείται στα μέλη της Εκκλησίας. Τα Μυστήρια ετοιμάζουν τον πιστό για την αναστάσιμη ζωή και συγχρόνως την καθιστούν μια ζωντανή πραγματικότητα. Δια των Μυστηρίων, ο Θεός μας καλεί να μοιραστούμε την αθανασία και την αφθαρσία Του, χορηγώντας μας συνεχώς το Άγιο Πνεύμα.

Πώς θα καλλιεργήσουμε την υπακοή στα παιδιά;



Επίσκ. Ειρηναίος, Αικατερίνμπουργκ και Ιρμπίτσκ


Υπακοή είναι η υποταγή της θελήσεώς μας στη θέληση κάποιου άλλου. Αλλά για να υποτάξω τη θέλησή μου στη θέληση του άλλου, πρέπει να τον σέβομαι. Και επιπλέον πρέπει να τον αγαπώ, για να μπορώ να τον ακολουθήσω.
Η ισχυρότερη δύναμη της ψυχής είναι η θέληση! Αυτή κυριαρχεί πάνω σ’ όλες τις ψυχικές δυνάμεις του ανθρώπου. Αυτό που θέλουμε, αυτό και σκεφτόμαστε, αυτό λέμε, αυτό κάνουμε. Ο Θεός μας έδωσε την ψυχική αυτή δύναμη για να θέλουμε και να κάνουμε μόνο το καλό, ενώ αντίθετα να μισούμε και ν’ αποστρεφόμαστε το κακό. Αλλά η θέλησή μας αδυνάτισε εξαιτίας της αμαρτίας, και κλίνει περισσότερο προς το κακό. Αν και γνωρίζουμε το καλό, δεν έχουμε τη δύναμη ούτε να το θέλουμε με σταθερότητα, ούτε και να το κάνουμε. «Ού γάρ ο θέλω ποιώ αγαθόν, άλλ’ ο ού θέλω κακόν τούτο πράσσω» (Ρωμ. 7:19).
Η εξασθένηση αυτή της καλής θελήσεως είναι αποτέλεσμα της προπατορικής αμαρτίας, όπως και η ιδιοτροπία και το πείσμα, που πρέπει από την παιδική ηλικία να δαμαστούν και να ξεριζωθούν.

Δευτέρα 8 Μαΐου 2017

Ο Όσιος Αρσένιος ο Μέγας (8 Μαΐου)


Ο Όσιος Αρσένιος ο Μέγας γεννήθηκε στη Ρώμη, στην εκκλησία της οποίας ήταν διάκονος, από γονείς πλούσιους και ευσεβείς και έζησε κατά τους χρόνους του αυτοκράτορα Θεοδοσίου του Μεγάλου (379-395 μ.Χ.). Διακρινόταν για τη σοφία, το άμεμπτο ήθος και τις ποικίλες αρετές του. Διήλθε τη ζωή του με την προσευχή, την λατρευτική ζωή, την μελέτη και την τήρηση των θείων εντολών και έμαθε και την «άγνωστον γνώσην». Τη γνώση, δηλαδή, πού δεν μπορεί να γίνει κατανοητή με το ανθρώπινο μυαλό, αλλά αποκαλύπτεται από τον Θεό στην κεκαθαρμένη καρδιά. Με άλλα λόγια, εντρύφησε με την μελέτη και τον τρόπο της ζωής του στα μυστήρια της Βασιλείας του Θεού και αναδείχθηκε σοφός διδάσκαλος και άριστος παιδαγωγός. Εξαιτίας αυτού, με την υπόδειξη του βασιλέως Γρατιανού και του Πάπα Ιννοκεντίου, προσλήφθηκε από τον αυτοκράτορα Θεοδόσιο ως διδάσκαλος των υιών του Αρκαδίου και Ονωρίου.

Η λανθασμένη υπακοή και η γνήσια ελευθερία



π. Βασιλείου Θερμού

Εμπειρία που μου εξωτερίκευσε πνευματικός: η Όλγα έρχεται για εξομολόγηση από τα 15. Ξαφνικά, στα 23 της, ξεκινά λέγοντας: ‘Πάτερ, δεν μπορώ πια να σας κάνω υπακοή’!

Εύλογα ακολούθησε η απορία του: ‘Πότε σου ζήτησα να μου κάνεις υπακοή;’ Πράγματι αυτός ο πνευματικός πιστεύει στην ελευθερία των ανθρώπων. Χρειάστηκαν αρκετές συζητήσεις και κάποιος χρόνος για να καταλάβει η Όλγα ότι το ξέσπασμά της είχε να κάνει με το πώς αντιλαμβανόταν αυτή τόσα χρόνια το δήθεν ‘καθήκον’ της και τις δήθεν προθέσεις του πνευματικού της. Πρώτο παιδί της οικογένειας, εξοπλισμένη με αυστηρό υπερεγώ, δυσκολεύθηκε να διακρίνει πότε και πώς πίεζε τον εαυτό της και έπνιγε τις επιθυμίες της στο όνομα της καλής εντύπωσης και της απροθυμίας να αναλάβει την ευθύνη της ιδιοπροσωπίας της. Στα ελλείμματα του πνευματικού καταγράφεται η αδυναμία του να αντιληφθή αυτή την αυτόβουλη καταστολή μιας ψυχής που προθυμοποιείται να γίνεται ‘βασιλικώτερη του βασιλέως’.

Ἡ δύναμη τῆς συνήθειας



Ἅγιος Ἰγνάτιος Brianchaninov (Ἐπίσκοπος Καυκάσου καί Μαύρης Θάλασσας)


Ἡ δύναμη μιᾶς ριζωμένης στὴν ψυχὴ συνήθειας εἶναι ἴση μὲ τὴ δύναμη μιᾶς φυσικῆς ἰδιότητας. Ὁ μαθητὴς τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ ὀφείλει νὰ ἀποκτήσει καλὲς συνήθειες καὶ νὰ ἀποφεύγει τὶς ἄτοπες. Νέε μου! Νὰ εἶσαι συνετὸς καὶ προνοητικός. Στὰ χρόνια τῆς νεότητάς σου φρόντισε μὲ ἐπιμέλεια νὰ ἀποκτήσεις καλὲς συνήθειες. Ἔτσι, στὴν ὥριμη καὶ στὴ γεροντική σου ἡλικία θὰ χαρεῖς τὸν πλοῦτο ποὺ σχεδὸν ἄκοπα ἀπέκτησες στὴ νεανική.

Μὴ θεωρήσεις ἀσήμαντη τὴν ἐκπλήρωση μιᾶς κακῆς ἐπιθυμίας σου, ὅσο μικρὴ κι ἂν φαίνεται αὐτή. Κάθε ἐπιθυμία, ὅταν ἐκπληρώνεται, βάζει τὴ σφραγίδα της στὴν ψυχή. Καὶ τὸ σφράγισμα αὐτὸ κάποτε εἶναι τόσο δυνατό, ποὺ γίνεται ἀρχὴ μιᾶς καταστροφικῆς συνήθειας.

Μήπως γνώριζε ὁ χαρτοπαίκτης, ὅταν ἄγγιζε τὰ χαρτιὰ γιὰ πρώτη φορά, πώς ἡ χαρτοπαιξία θὰ τοῦ γινόταν πάθος; Μήπως γνώριζε ὁ μέθυσος, ὅταν ἔπινε τὸ πρῶτο του ποτήρι, πώς ἔκανε τὴν ἀρχὴ τῆς αὐτοκτονίας του; Ἤ μήπως δὲν εἶναι ἀργὴ αὐτοκτονία αὐτὴ ἡ θλιβερὴ συνήθεια, ποὺ καταστρέφει καὶ τὴν ψυχὴ καὶ τὸ σῶμα;

Πέμπτη 4 Μαΐου 2017

Η αγία Πελαγία της Ταρσού, που την έψησαν ζωντανή μέσα σε χάλκινο βόδι! (4 Μαΐου)




Η Αγία Πελαγία γεννήθηκε στην πόλη Ταρσό της Κιλκισίας και έζησε στη Ρώμη στα χρόνια του αυτοκράτορα Διοκλητιανού. Μεγάλωσε σε ειδωλολατρικό περιβάλλον, όμως σε νεαρή ηλικία είδε σε όραμα τον Επίσκοπο της Ρώμης, ο οποίος την προέτρεπε να βαπτισθεί. Όταν ξύπνησε και συνήλθε ζήτησε άδεια από τη μητέρα της και με το πρόσχημα ότι θα μεταβεί στην τροφό της, πού ζούσε σε άλλη πόλη, πήγε στον Επίσκοπο, ο οποίος τη βάπτισε χριστιανή. 

Η χαρά της ήταν μεγάλη. Αφού παρέδωσε τα πολυτελή της ενδύματα στον Επίσκοπο για να τα πουλήσει και να διαθέσει τα χρήματα στους πτωχούς και αδύνατους, ντύθηκε τη στολή του βαπτίσματος και εν συνεχεία πήγε στην τροφό της η οποία όμως όταν την είδε έτσι ντυμένη έγινε έξαλλη από θυμό και την έδιωξε. Αποφάσισε τότε να επιστρέψει στη μητέρα της, ελπίζοντας στη μητρική κατανόηση και στοργή. 

Όταν όμως και η μητέρα της αντίκρισε αυτή της την ενδυμασία αναστατώθηκε και πέφτοντας στο πόδια της, την ικέτευσε να επανέλθει στην αρχική της πίστη. Η Πελαγία απογοητεύτηκε, στενοχωρήθηκε αλλά της δήλωσε ότι η απόφασή της ήταν οριστική και αμετάκλητη. Όταν όμως πληροφορήθηκε το γεγονός ο γιος του Διοκλητιανού, ο οποίος ήταν αρραβωνιαστικός της Πελαγίας, από τη θλίψη του αυτοκτόνησε.

Τετάρτη 3 Μαΐου 2017

ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΜΝΗΜΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΤΟΥ ΠΟΝΤΟΥ



ΤΗΝ ΚΥΡΙΑΚΗ 14 ΜΑΪΟΥ 2017 
ΚΑΙ ΩΡΑ 10:30 
ΣΤΟΝ Ι. ΝΑΟ ΑΓΙΟΥ ΠΑΝΤΕΛΕΗΜΟΝΟΣ 
ΠΟΛΙΟΥΧΟΥ ΔΡΑΠΕΤΣΩΝΑΣ 
ΘΑ ΤΕΛΕΣΘΕΙ 
ΕΠΙΜΝΗΜΟΣΥΝΗ ΔΕΗΣΗ 
ΑΠΟ ΤΟ ΣΕΒΑΣΜΙΩΤΑΤΟ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΠΕΙΡΑΙΩΣ κ.κ. ΣΕΡΑΦΕΙΜ 
ΓΙΑ ΤΑ ΘΥΜΑΤΑ 
ΤΗΣ ΓΕΝΟΚΤΟΝΙΑΣ 
ΤΟΥ ΠΟΝΤΙΑΚΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ.

ΘΑ ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΕΙ ΔΞΙΩΣΗ ΣΤΟ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΤΟΥ ΝΑΟΥ

Τρίτη 2 Μαΐου 2017

Τα «χειρότερα» πράγματα που μπορούμε να κάνουμε στο παιδί μας!




Σίγουρα νιώθετε για το παιδί σας την απόλυτη αγάπη. 

Τι σημαίνει, όμως, αγάπη για εσάς; 
Να ανταποκρίνεστε σε κάθε του απαίτηση, ακόμη και στην πιο παράλογη; 
Οι ειδικοί στον τομέα της παιδικής ανάπτυξης μας λένε ποια είναι τα πιο κοινά και τα χειρότερα λάθη που κάνουμε στην ανατροφή του παιδιού μας.



1. Υποκύπτουμε σε όλες του τις απαιτήσεις
Σίγουρα χαίρεστε απεριόριστα, όταν βλέπετε πόσο χαίρεται το παιδάκι σας όταν παίρνει ένα νέο παιχνίδι ή τρώει το παγωτό που τόσο επιθυμεί. Όμως, το παιδί εκτός από την απεριόριστη αγάπη μας, χρειάζεται και το «όχι».

Ο Edward Hallowell, ψυχίατρος και συγγραφέας του βιβλίου «The Childhood Roots of Adult Happiness» («Οι Παιδικές Ρίζες της Ευτυχίας των Ενηλίκων»), μας λέει πως τα παιδιά που τα έχουν όλα σε αφθονία (είτε δηλαδή διαθέτουν πληθώρα παιχνιδιών είτε είναι καλά προστατευμένα από καθετί που μπορεί να τους διαταράξει τη βολή τους), έχουν περισσότερες πιθανότητες να καταντήσουν έφηβοι γεμάτοι πλήξη, κυνικότητα και καθόλου χαρά.

Εὐχαριστία



Anthony Bloom (Metropolitan of Sourozh (1914- 2003))


Κάθε φορά ποὺ πλησιάζουμε στὸ Ἅγιο Ποτήριο γιὰ νὰ λάβουμε τὸ Σῶμα καὶ τὸ Αἶμα τοῦ Κυρίου, λέμε μιὰ προσευχὴ ποὺ περιέχει λόγια τὰ ὁποῖα πρέπει νὰ πραγματοποιηθοῦν, γιατί σὲ ἀντίθετη περίπτωση συνιστοῦν ψεῦδος ἐνώπιον τοῦ Θεοῦ. Λέμε στὸν Θεὸ ὅτι εἴμαστε οἱ χειρότεροι ἁμαρτωλοὶ ποὺ ὑπάρχουν. 


Καὶ δὲν εἶναι φυσικὸ ποὺ τόσο συχνὰ λέμε αὐτὰ τὰ λόγια μὲ τὴ σκέψη ὅτι: «Αὐτὸ ἀληθεύει γιὰ τοὺς ἁγίους ποὺ μποροῦσαν νὰ νοιώθουν ἔτσι, ἀλλὰ δὲν μπορῶ νὰ νοιώσω ὅτι εἶμαι ὁ χειρότερος ἁμαρτωλός». Ὅταν κοιτάζουμε γύρω μας, ὅταν βλέπουμε τὴν κατάσταση τοῦ κόσμου στὸν ὁποῖο ζοῦμε, μποροῦμε νὰ δοῦμε κάποιους ἀνθρώπους ποὺ, στὰ μάτια μας, εἶναι χειρότεροι ἀπὸ ἐμᾶς. Καὶ ὡς πρὸς αὐτὸ θὰ ἤθελα νὰ σᾶς θυμίσω ἕνα ἀπόσπασμα ἀπὸ τὸ ἡμερολόγιο τοῦ Ἁγίου Ἰωάννη τῆς Κροστάνδης, ὁ ὁποῖος ἔθετε στὸν ἑαυτό του τὸ ἴδιο ἐρώτημα καὶ τελικὰ ἀπαντοῦσε σὲ αὐτὸ καταφατικά λέγοντας: «Ναὶ, εἶμαι ὁ χειρότερος ἁμαρτωλὸς ἀπ’ ὅλους ὅσους γνωρίζω». 



Καὶ ἡ ἐξήγηση ποὺ ἔδινε ἦταν ὅτι εἶχε συνειδητοποιήσει τὶ τοῦ εἶχε προσφέρει ὁ Θεὸς, καὶ πόσα λίγα ἐκεῖνος Τοῦ εἶχε ἀνταποδώσει.