ΑΛΗΘΕΙΑ ΚΑΙ ΑΓΑΠΗ

π. Γεωργίου Δορμπαράκη

Αναμφίβολα ή αποδοχή της αλήθειας καί της αγάπης ως υψηλών αρετών για τους περισσοτέρους ανθρώπους είναι κάτι το αυτονόητο. Σπάνια θα βρεθεί άνθρωπος όχι απλώς να αμφισβητήσει αλλά καί να υποβαθμίσει την αξία τους. Το πρόβλημα ανακύπτει από τη στιγμή πού θα θέσει κανείς το ερώτημα του περιεχομένου των αρετών αυτών καί της σχέσεως μεταξύ τους. Εκεί θα αρχίσει ή διαφοροποίηση, ή οποία σε γενικές γραμμές παίρνει την κατεύθυνση εϊτε της φιλοσοφικής είτε της χριστιανικής κατανοήσεως των αρετών αυτών.

Καί φιλοσοφικά μεν ή αλήθεια καί ή αγάπη κατανοούνται κυρίως ως έννοιες καί ίδέες, ως κάτι συνεπώς πού σχετίζεται πρωτίστως με την ανθρώπινη νόηση καί έπειτα με την ανθρώπινη πράξη, όπως καί ως καταστάσεις πού μπορούν να υφίστανται αυθύπαρκτα χωρίς άμεση σχέση της μιας με την άλλη. Χριστιανικά όμως ή αλήθεια καί ή αγάπη δεν κατανοούνται πρωτίστως "σε σχέση με τον άνθρωπο αλλά σε σχέση με το Θεό γι' αυτό ουδέποτε μπορούν να παρουσιαστούν ανεξάρτητες ή μία από την άλλη. Πάνω σ' αυτήν τη χριστιανική κατανόηση θα μείνουμε για λίγο στη συνέχεια.

Κατά την πίστη μας, λοιπόν, αλήθεια καί αγάπη δεν υφίστανται κατά αυθύπαρκτο τρόπο. Ή αλήθεια συνυπάρχει πάντοτε με την αγάπη, ή αγάπη συνυπάρχει πάντοτε με την αλήθεια. Κι αυτό συμβαίνει γιατί καί τα δύο έχουν κοινή πηγή; τον Ιησού Χριστό καί γενικά τον Τριαδικό Θεό πού μας απεκάλυψε ό Ίησοΰς Χριστός. Εκείνος πού είπε ότι είναι ή αλήθεια - «εγώ ειμί ή αλήθεια» -, ό Ίδιος είπε ότι είναι καί ή αγάπη - «ό Θεός αγάπη εστί». Έτσι, αλήθεια καί αγάπη είναι δύο όψεις της ίδιας πραγματικότητας: της θεϊκής, γεγονός πού σημαίνει ότι καί ή αλήθεια καί ή αγάπη δεν είναι απλές αρετές, αλλά φανερώσεις του προσώπου του Θεού καί άρα πρόκειται περί μυστηρίου, αδύνατου να κατανοηθεί από τον άνθρωπο με τις δικές του φτωχές δυνάμεις.

Λέγει εν προκειμένω ό μεγάλος σύγχρονος Γέροντας π. Σωφρόνιος Σαχάρωφ στο πολύ γνωστό έργο του «"Αγιος Σιλουανός του "Αθω»: «Ό όρος του Χριστού - ή αγάπη - θα παραμένη αιωνίως μυστήριο για όλους τους φιλολόγους. Ή λέξη αυτή είναι το όνομα του ίδιου του Θεού καί το αληθινό της νόημα δεν αποκαλύπτεται αλλιώς, παρά με την ενέργεια του ϊδιου του Θεοϋ».  

Καί σε άλλο σημείο στο ίδιο έργο τονίζει ότι ή σιωπή του Κυρίου Ιησού στον Πιλάτο, όταν εκείνος τον ρώτησε «τί εστίν αλήθεια;», οφείλεται ακριβώς σ' αυτόν το λόγο: την αδυναμία του Πιλάτου να κατανοήσει την προσωπική αλήθεια του Θεοϋ, δεδομένου ότι την προσήγγιζε φιλοσοφικά, δηλ. νοησιαρχικά: «Ό Πιλάτος είχε δίκιο στο ερώτημα: "Τί εστίν αλήθεια;" "Αν έννούσε την έσχατη αλήθεια που αποτελεί το θεμέλιο της όλης υπάρξεως του κόσμου, δεν υπάρχει απάντηση. "Αν όμως ό Πιλάτος, εννοώντας την Άρχιαλήθεια ή την Αύτοαλήθεια, έκανε το ερώτημα όπως πρέπει: ΤΙΣ εστίν ή αλήθεια», τότε θα έπαιρνε απάντηση. Καί ή απάντηση θα ήταν αυτό πού λίγο πιο πρίν, κατά το Μυστικό Δείπνο, προβλέποντας καί το ερώτημα του Πιλάτου, έλεγε ό Κύριος στους αγαπημένους Του μαθητές καί δι' αυτών σ' όλο τον κόσμο: "Εγώ ειμί ή αλήθεια" (Ίωάν. ιδ' 6, ιη' 37-38). Ή επιστήμη καί ή φιλοσοφία θέτουν στον εαυτό τους το ερώτημα Τί εστίν αλήθεια", ενώ ή γνήσια χριστιανική συνείδηση αποτείνεται προς την αλήθεια ρωτώντας ΤΙΣ".» 

Αλήθεια καί αγάπη λοιπόν πάντοτε συνυπάρχουν πού θα πεί ότι καί για τον άνθρωπο τον πλασμένο κατ' εικόνα καί καθ' όμοίωσιν Θεού ή αλήθεια είναι αλήθεια στο βαθμό πού μετέχει καί στην αγάπη, όπως καί ή αγάπη είναι αγάπη στο βαθμό πού εκφράζει καί την αλήθεια. Γι' αυτό καί όποιος αγαπά είναι αληθινός φανερώνοντας στη ζωή του το Θεό, όπως αντιστρόφως όποιος παλεύει για την αλήθεια, παλεύει να ζήσει την αγάπη,ζώντας τον Θεό στην Ιδια του την ύπαρξη.

Κατά συνέπεια δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι ή βασικότερη εντολή του Χριστού ήταν ή αγάπη, ή προτροπή πάντοτε των Αποστόλων στο προκείμενο θέμα ήταν «να αληθεύουμε εν αγάπη», ενώ οποιαδήποτε αναφορά τους στο ένα ήταν ταυτοχρόνως αναφορά καί στο άλλο: «...ους εγώ αγαπώ εν αλήθεια καί ουκ εγώ μόνος, αλλά καί πάντες οι έγνωκότες την άλήθειαν... έσται, μεθ' υμών χάρις, έλεος, ειρήνη παρά Θεού πατρός καί παρά Κυρίου Ιησού Χρίστου του υιού του πατρός, εν αλήθεια καί αγάπη» (Β' Ίωάν. 1, 3).

Εάν κανείς θελήσει να διασπάσει την ενότητα αυτή, τότε δυστυχώς θα διαπιστώσει ότι διέστρεψε καί τα δύο. Γιατί και η χριστιανική αλήθεια -η ορθή πίστη- αποκομμένη από την αγάπη, καταντά ιδεολογια πού φθάνει έπειτα να γίνει καί καταστροφικός φανατισμός σαν τους κάθε είδους φανατισμούς στο κόσμο καί παλαιότερα καί τώρα (δεν είναι άγνωστο το φαινόμενο στην ιστορία του λεγομένου θεολογικού μίσους, ιδιαιτέρως στους διάλογους μεταξύ των Εκκλησιών). Και η αγάπη από την άλλη αποκομμένη από την αλήθεια καταντά ένας γλυκερός συναισθηματισμός, ο οποίος τελικώς, συνιστά έναν ωραιοποιημένο εγωισμό. Διότι καί το συναίσθημα αν δεν καθαρθεί από την αλήθεια, τότε γίνεται βρόγχος πού πνίγει καί αυτόν πού το έχει καί αυτόν πού το δέχεται. Τα παιδιά με τους υπερπροστατευτικούς γονείς θα είχαν ιδιαιτέρως πολλές τραυματικές εμπειρίες πάνω σ' αυτό να διηγηθούν.

Το συμπέρασμα νομίζουμε ότι είναι προφανές: Θα πρέπει να αγωνιζόμαστε ως χριστιανοί στην εν αλήθεια αγάπη. Ούτε υποχώρηση στην πίστη, αλλά ούτε υποχώρηση και στην αγάπη. Ακόμη καί προς τους αιρετικούς πού διαστρεβλώνουν την πίστη καί διαστρέφουν την αγάπη, ή στάση μας πρέπει να είναι -ή εκκλησιαστική - πατερική: μίσος προς την πλάνη τους, αγάπη όμως προς τα πρόσωπα τους με προσευχή για να ανανήψουν καί να μετανοήσουν. Μ' ένα λόγο θα πρέπει με επίγνωση να ζούμε τη ζωή της Εκκλησίας μας. Γιατί αυτή ως το Σώμα του Χριστού διακρατεί, όπως είπαμε, πάντοτε καί προσφέρει τον Ιησού Χριστό: την αλήθεια καί την αγάπη.

Πηγή: Πρωτ/τέρου: π. Γεωργίου Δορμπαράκη